لامپ فلورسنت چیست؟

لامپ فلورسنت یک نوع لامپ نوری دارای بخار جیوه است که درون یک لوله شیشه‌ای حاوی گازهای نیتروژن و آرگون با فشار پایین قرار دارد. وقتی جریان الکتریکی از لوله عبور می کند، بخار جیوه باعث تولید فتون‌های الکترولومینسانسی می‌شود که نور تولید می‌ کنند. لامپ‌ های فلورسنت به دلیل کارایی بالا، مصرف انرژی کمتر و عمر طولانی‌ تر نسبت به لامپ‌ های رشته ایی، برای روشنایی در اماکن مختلف از جمله منازل، ادارات، فروشگاه‌ها و محیط‌های صنعتی استفاده می‌ شوند.

 

مشخصات لامپ فلورسنت

لامپ فلورسنت، با نام دیگر لامپ مهتابی شناخته می‌ شود و به دلیل توانایی منتشر کردن نور طبیعی و سالم در محیط‌ های مختلف، بسیار محبوب و مورد توجه می باشد. این نوع لامپ‌ ها، غالباً بخش زیادی از انرژی الکتریکی را به نور تبدیل کرده و باعث ایجاد یک نور مناسب در محیط می‌ شوند. لامپ فلورسنت از لوله‌ های تخلیه الکتریکی گازی تشکیل شده است و نور در این لوله‌ها تولید می‌ شود.

در داخل لامپ‌های مهتابی، معمولاً کمی بخار جیوه با فشار کم وجود دارد. علاوه بر جیوه، کمی گاز آرگون یا آرگون-نئون نیز در داخل حباب لامپ فلورسنت وجود دارد و این گاز برای هدایت جریان و بخار جیوه مناسب می باشد زیرا به راحتی یونیزه می شود. لامپ‌ های فلورسنت از نظر کارایی و قیمت بسیار مناسب و مقرون به صرفه هستند و گرمای کمی تولید می کنند. این نوع لامپ‌ها، نوری یکنواخت در سطح گسترده‌ ایجاد کرده و تقریبا بدون سایه می باشد.

 

 

لامپ های فلورسنت، دارای ویژگی‌ های زیر هستند:

• نوع منبع نور: فلورسنت
• نوع پایه: متنوع (مانند G13 و...)
• ولتاژ: متنوع (معمولاً 220-240 ولت)
• توان مصرفی: متنوع (بین 8 تا 80 وات بسته به ابعاد و نوع لامپ)
• دمای رنگ: متنوع (مانند 2700K برای نور گرم و 6500K برای نور روشن)
• عمر مفید: معمولاً بین 8000 تا 15000 ساعت
• کاربرد ها: منازل، ادارات، فروشگاه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، ساختمان‌های تجاری و صنعتی
• مزایا: مصرف انرژی کمتر، عمر طولانی، کارایی بالا، انتشار حرارت کم، نور یکنواخت و بدون ضرر برای چشم

همچنین، لامپ‌های فلورسنت ممکن است دارای مشخصات دیگری نیز باشند که بسته به نوع و برند آن‌ ها متفاوت باشد.

  

آیا لامپ مهتابی جیوه دارد؟

بله، لامپ‌های فلورسنت یا مهتابی حاوی بخار جیوه هستند. اما در واقعیت، بخار جیوه تنها یکی از اجزای لامپ‌ های فلورسنت است و الکترود ها از رشته‌ های تنگستن پوشیده شده‌ اند. ولتاژی که اعمال می‌ شود، باعث گرم شدن گاز نئون یا آرگون در داخل لامپ می‌ شود، که این گرم شدن نیز به گرم شدن کاتد ها ارتباط دارد. به همین دلیل این لامپ‌ها گاهی به عنوان "لامپ‌ کاتد داغ" شناخته می‌ شوند. این گرم شدن الکترودها و گازها، منجر به تحریک بخار جیوه شده و باعث تولید الکترون می‌شود.

بالاست فلورسنت یک ولتاژ در لوله ایجاد می‌کند که باعث یونیزه شدن کل لوله می‌شود. این واکنش‌ها باعث تولید اشعه‌های فرا بنفش می‌شوند که قابل رؤیت نیستند در ادامه برای تبدیل این اشعه‌ها به نور مرئی، سطح داخلی لامپ‌ها با یک ماده به نام فلورسنت (فسفر) پوشیده می‌ شود. این ماده قادر به تبدیل نور فرابنفش به نور مرئی است.

برای کاهش بازتاب پرتوهای فرابنفش به حداقل، از کوارتز به جای شیشه در ساختار لامپ‌ها استفاده می‌شود، زیرا کوارتز از شیشه شفاف‌ تر است. همچنین امروزه در ساخت لامپ‌های فلورسنت از مقدار کمتری جیوه استفاده می‌شود و برای کاهش اثرات مخرب این گاز، جیوه با فلزات دیگر آلیاژ می‌شود.

  

سرپیچ‌ لامپ فلورسنت

سرپیچ‌های لامپ فلورسنت از انواع و اشکال مختلف، با توان‌ها و مدل‌های متنوعی در بازار عرضه می‌شوند. این سرپیچ‌ ها به‌طور عمومی از نوع‌های G23، G5، G13، G11، D2 و غیره هستند. برخی از این سرپیچ‌ ها نیز ممکن است در لامپ‌ های دیگر نیز استفاده شوند. سرپیچ لامپ فلورسنت از طریق تبدیل انرژی الکتریکی به نور، باعث تولید نور با کیفیت و مصرف انرژی بهینه می‌ شود.

یکی از رایج‌ترین انواع سرپیچ لامپ فلورسنت، سرپیچ یا پایه ادیسونی است که همچنین به عنوان سرپیچ گوشتی نیز شناخته می‌ شود. این نوع سرپیچ به دلیل اندازه و ابعاد خود، از سایر سرپیچ‌ها متمایز است و بیشتر در سوکت‌ های معمولی پیچ می‌شود.

این سرپیچ‌ ها به‌طور عمومی از جنس پلاستیک یا فلز ساخته شده و دارای اتصالات الکتریکی است که برق را به لامپ منتقل می‌کند. انتخاب سرپیچ مناسب برای نوع و مدل لامپ، به دوام و کارایی بهتر لامپ و ایمنی در استفاده از آن کمک می‌کند. بنابراین، در هنگام خرید سرپیچ لامپ فلورسنت، باید به نوع، ابعاد و سایز آن توجه کرده و سرپیچ مناسب را برای نصب و استفاده انتخاب کرد.

  

 

اجزای لامپ فلورسنت

لامپ فلورسنت یک وسیله روشنایی مدرن است که از اجزای مختلفی تشکیل شده است تا عملکرد بهینه خود را داشته باشد. در ساختار داخلی این لامپ، اجزای مهمی وجود دارند که نقش حیاتی در عملکرد و کارایی آن دارند. 

لامپ‌ فلورسنت از یک لوله شیشه‌ای تشکیل شده‌اند و از یک گاز فشرده و فسفر برای تولید نور استفاده می‌ کنند. اجزای اصلی یک لامپ فلورسنت عبارتند از:

 

1. لوله شیشه‌ای

• ساختار: لوله‌ای بلند و استوانه‌ای که از شیشه ساخته شده است.
• گازها: حاوی بخار جیوه و گاز آرگون برای ایجاد شرایط لازم جهت تخلیه الکتریکی.

2. پوشش فسفری

• عملکرد: پوشش داخلی لوله که اشعه ماوراء بنفش تولید شده توسط بخار جیوه را به نور مرئی تبدیل می‌کند.
• تنوع رنگ: نوع فسفر تعیین‌کننده رنگ نور خروجی است (سرد یا گرم).

3. الکترودها

• قرارگیری: در دو انتهای لوله قرار دارند.
• نقش: با عبور جریان الکتریکی، بخار جیوه را تحریک کرده و اشعه ماوراء بنفش تولید می‌کنند.

4. بالاست

• وظیفه: تنظیم و تثبیت جریان الکتریکی و ولتاژ ورودی به لامپ.
• انواع: می‌تواند مغناطیسی یا الکترونیکی باشد که نوع الکترونیکی برای کاهش مصرف انرژی بهتر است.

5. پایه لامپ

• اتصال: برای نصب لامپ در سرپیچ‌های مختلف طراحی شده است.
• انواع: بسته به نوع سرپیچ (مثلاً G13 برای لامپ‌های فلورسنت تیوبی).

عملکرد کلی لامپ مهتابی

زمانی که لامپ روشن می‌شود، جریان الکتریکی از طریق الکترودها وارد لوله می‌شود، بخار جیوه را تحریک کرده و اشعه ماوراء بنفش تولید می‌کند. این اشعه توسط پوشش فسفری به نور مرئی تبدیل می‌شود و در نتیجه لامپ روشن می‌شود.

این اجزا با همکاری یکدیگر عملکرد بهینه و کارایی بالای لامپ فلورسنت را تضمین می‌کنند.

  

 

انواع لامپ فلورسنت براساس ساختار

لامپ‌های مهتابی فلورسنت بر اساس ساختار و نحوه عملکردشان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

لامپ فلورسنت با الکترود: این نوع لامپ‌ها دارای الکترودهایی هستند که نقش مهمی در عملکرد لامپ دارند. با وصل شدن به برق، جریان از میان استارتر عبور می‌کند و تخلیه الکتریکی در گاز نئون ایجاد می‌شود. این تخلیه الکتریکی باعث گرم شدن و چسبیدن دو فلز تشکیل دهنده استارتر به یکدیگر می‌ شود. سپس با قطع جریان و ایجاد ولتاژ بالا در سلف، تخلیه الکتریکی در گاز جیوه را فراهم می‌ کند و لامپ روشن می‌شود.

لامپ فلورسنت بدون الکترود: در این نوع لامپ‌ها الکترودها حذف شده‌اند و به جای آن از حباب‌هایی که دو فلز در دو طرف آنها قرار دارند استفاده می‌شود. این فلزها میدان مغناطیسی ایجاد می‌کنند که باعث حرکت الکترون‌ها به ترازهای بالاتر می‌شود و نور فرابنفش تولید می‌شود که پس از عبور از فلورسنت به شکل نور قابل مشاهده تبدیل می‌شود. این نوع لامپ‌ها طول عمر بیشتری نسبت به لامپ‌های دارای الکترود هستند و بیشتر در محیط‌ هایی که تعویض لامپ سخت است، مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

  

ابعاد لامپ فلورسنت بر اساس قطر

از گذشته تاکنون، این لامپ‌ها توانسته‌اند پیشرفت چشمگیری داشته باشند. در گذشته، این لامپ‌ها تنها با ابعاد بزرگ موجود بودند. اما امروزه، لامپ‌های فلورسنت از تنوع بیشتری از ابعاد و قطرها برخوردارند. 

قطر این لامپ‌ها با حرف T مشخص می‌شود. برخی از انواع قطر لامپ‌های فلورسنت عبارتند از:

• لامپ فلورسنت T12 که دارای قطر 38 میلی‌متر است و در توان‌های 20، 40 و 65 وات عرضه می‌شود. این نوع لامپ‌ها تقریباً از رده خارج شده‌اند و در بسیاری از کشورها تولید نمی‌شوند.

• لامپ فلورسنت T10 که دارای قطر 32 میلی‌متر است و در توان‌های 20، 40 و 65 وات تولید می‌شود.

• لامپ فلورسنت T8 که یکی از پرکاربردترین انواع لامپ‌های فلورسنت است. این نوع لامپ دارای قطر 26 میلی‌متر است و در توان‌های مختلف از 10 تا 58 وات تولید می‌ شود. این لامپ‌ها از لحاظ طول و شکل ظاهری به لامپ‌های T11 شبیه هستند.

• لامپ فلورسنت T5 که به تازگی وارد بازار شده‌اند. این لامپ‌ها دارای قطر 16 میلی‌متر و بهره‌نوری 104 لومن بر وات هستند. این لامپ‌ها دارای پوشش فسفر از نوع ترایبند بوده و طول عمر آنها تا 20000 ساعت است. لامپ‌های فلورسنت T5 به دو گروه High Efficiency (HE) و High Output (HO) تقسیم می‌شوند.

 

مزایا و معایب لامپ‌ فلورسنت

 

مزایا:

1. بهره‌وری انرژی: لامپ‌های فلورسنت به طور معمول بیشتر از لامپ‌های رشته ای بهره‌وری دارند، به این معنی که برای تولید یک واحد نور، مصرف انرژی کمتری دارند.
2. طول عمر: لامپ‌های فلورسنت معمولاً طول عمر بیشتری نسبت به لامپ‌های رشته ای دارند و نیاز به تعویض کمتری دارند.
3. نور کیفیت بالا: این لامپ‌ها نوری با کیفیت بالاتر و رنگ نور بهترینسبت به لامپ‌ های رشته ایی ایجاد می‌کنند.
4. گزینه‌های متنوع: لامپ‌های فلورسنت در اندازه‌ها و شکل‌های مختلفی موجود هستند که برای نیازهای مختلف روشنایی مناسب هستند.

 

معایب:

1. حاوی جیوه: برخی از لامپ‌های فلورسنت حاوی جیوه هستند که در صورت شکستن، می‌تواند مواد مضر را آزاد کند.

2. نور فرکانس بالا: برخی از افراد ممکن است نور فرکانس بالای لامپ‌های فلورسنت را احساس کنند که می‌تواند منجر به خستگی یا سردرد شود.

3. تاخیر در روشن شدن: لامپ‌های فلورسنت نسبت به لامپ های دیگر، نیاز به زمان بیشتری برای روشن شدن دارند.

4. حساسیت به دما: عملکرد لامپ‌های فلورسنت تحت تأثیر دمای محیط قرار می‌گیرد و ممکن است در دماهای پایین‌تر کارایی کمتری داشته باشند.

با توجه به این مزایا و معایب، استفاده از لامپ‌های فلورسنت بسته به نیازهای خاص و شرایط محیطی ممکن است مناسب یا غیرمناسب باشد.

 

جمع بندی