محافظ جان RCCB - RCD

کلید محافظ جان

برای حفاظت از جان افراد در برابر خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات جریان نشتی، از کلید محافظ جان یا کلید حفاظت از برق گرفتگی استفاده می شود. بر اساس قوانین نظام مهندسی، استفاده از کلید محافظ جان در ساختمان ها اجباری است و به عنوان حفاظت اضافی در برق ساختمان ها به کار می رود.

محافظ جان نوعی کلید اتوماتیک است که از انسان و تجهیزات در برابر برق گرفتگی محافظت می کند. اساساً محافظ جان جریان ورودی و جریان خروجی را با هم مقایسه می کند. اگر در جریان فازها و جریانی که از نول برمی گردد اختلافی ایجاد شود به این معنی است که نشتی جریان وجود دارد. با تشخیص جریان نشتی کلید محافظ جان عمل می کند و مدار قطع می شود.

دقت داشته باشید نصب محافظ جان در تمامی مکان های عمومی و برای تجهیزات در دسترس لازم و اجباری است.

معرفی انواع محافظ جان

کلیدهای محافظ جان یا همان (RCD (Residual Current Device به دو دسته کلی یعنی RCCB و RCBO تقسیم می‌شود که در ادامه به صورت مفصل به بررسی این دو مدل می‌پردازیم.

کلیدهای RCCB

کلید RCCB یا همان کلیدهای قطع جریان نشتی وظیفه دارند از تجهیزات و افراد در برابر نشتی برق محافظت کنند. این نوع کلی محافظ جان از حفاظت اضافه بار برخوردار نیستند.

کلیدهای RCBO

کلیدهای RCBO از جمله کلیدهای محافظ جان هستند که علاوه بر جریان نشتی برق، میزان اضافه بار را نیز تشخیص می‌دهند و وظیفه اصلی آن‌ها حفاظت از تجهیزات و افراد در برابر حفاظت بار است. این نوع کلید در بازار با نام کلید محافظ جان ترکیبی شناخته می‌شود.

در اروپا این نوع کلید را با همین عنوان می‌شناسند؛ اما در کانادا و آمریکا به GFCI معروف است.

کلید جریان نشتی که با RCCB یا RCD که به اشتباه به کلید محافظ جان نیز شناخته می‌شود، نوعی کلید است که با مقایسهٔ جریان سیم‌های رفت و برگشت، در صورتی که اختلافی بین جریان رفت و برگشت وجود داشته باشد مدار را قطع می‌کند. در حالت عادی مدارهای الکتریکی، جریان رفت با جریان برگشت برابر است، اما اگر به هر دلیلی جریان بین سیم فاز و نول (در مدارهای تکفاز) اختلاف داشته باشد کلید محافظ جان عمل خواهد کرد. وجود این اختلاف ممکن است بر اثر اتصال بدنهٔ یکی از دستگاه‌های الکتریکی باشد که در آن جریان الکتریکی به جای برگشتن از راه سیم نول از راه زمین به منبع برمی‌گردد که اصطلاحاً می‌گویند جریان نشت پیدا کرده‌است. این دستگاه جریان‌های نشتی کوچکی را که توسط فیوز شناسایی نمی‌شوند اما می‌توانند زمینه‌ساز آتش‌سوزی یا برق‌گرفتگی شوند شناسایی و مدار را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع می‌کند.

جریان نشتی ممکن است از راه بدن فردی که با زمین تماس دارد و تصادفاً دستش با قسمت برق‌دار مدار تماس پیداکرده است به وجود آید، کلیدهای محافظ جان به گونه‌ای طراحی می‌شوند که پیش از آسیب‌رسیدن به فرد مدار را قطع می‌کنند. این کلیدها برای قطع مدار در برابر اضافه‌بار و اتصال کوتاه طراحی نشده‌اند. گونهٔ دیگری از این کلیدها که افزون بر جریان نشتی به اضافه‌بار هم واکنش نشان می‌دهند RCBO نامیده می‌شوند. RCD ممکن است برای اشاره به کلیدهای RCCB و RCBO به کار رود اما نباید آن‌ها را با کلید ELCB که به ولتاژهای سرگردان حساس است اشتباه گرفت. این کلید با وجود اتصال به زمین (ارت) کاربرد بهتری دارد.

علاوه بر مواردی که گفته شد کلید محافظ جان انواع دیگری نیز دارد که بر اساس نوع فاز و میزان آمپر دسته بندی می‌شود و پرکاربردترین آن‌ها شامل محافظ جان تک فاز، محافظ جان سه فاز، محافظ جان سه فاز 63 آمپر و محافظ جان 25 آمپر است.

آیا کلید محافظ جان بدون ارت عمل می کند؟

برای نصب و عملکرد کلید RCCB یا محافظ جان حتما نیاز به سیم ارت و سیستم زمین می باشد، زیرا هنگامی که خطای نشتی اتفاق می افتد، جریان الکتریکی نشتی باید از یک مسیر به زمین تخلیه شود و این تخلیه از طریق سیم ارت و سیستم ارتینگ انجام می شود. اگر این مسیر وجود نداشته باشد و هنگام بروز جریان نشتی، شخصی به‌طور اتفاقی در تماس با محلی که دچار نشتی شده قرار بگیرد دچار شوک الکتریکی خواهد شد.